Khám phá tất tần tật về lịch sử cà phê Việt Nam qua hơn 1.5 thế kỷ, từ những hạt giống Arabica đầu tiên đến cuộc cách mạng Robusta và làn sóng thứ ba. Cùng ILOTA nhìn lại hành trình đầy tự hào này.
Giai đoạn khởi nguyên: Những hạt mầm phương Tây trên đất Việt (1857 – 1900)
Câu chuyện về lịch sử cà phê Việt Nam chính thức bắt đầu vào năm 1857, khi các nhà truyền giáo người Pháp mang theo những cây cà phê Arabica đầu tiên đến Việt Nam.
Ban đầu, chúng được trồng thử nghiệm tại các nhà thờ ở khu vực phía Bắc như Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh. Cây cà phê khi đó được xem là một loại cây cảnh, một thức uống xa lạ chỉ dành cho giới tu sĩ và quan lại Pháp.
Môi trường và thổ nhưỡng miền Bắc không thực sự lý tưởng cho giống Arabica ưa độ cao và khí hậu mát mẻ. Do đó, việc trồng cà phê trong giai đoạn này gặp nhiều khó khăn, quy mô nhỏ lẻ và chưa mang lại giá trị kinh tế đáng kể.
Tuy nhiên, những hạt mầm khiêm tốn này đã đặt nền móng đầu tiên, mở ra một chương hoàn toàn mới cho nền nông nghiệp Việt Nam. Nó là sự khởi đầu cho một hành trình vĩ đại, điều mà ILOTA luôn khắc ghi trong triết lý phát triển của mình.
Cuộc cách mạng Robusta và sự trỗi dậy của thủ phủ Tây Nguyên (1900 – 1975)
Nhận thấy tiềm năng của vùng đất Tây Nguyên, người Pháp bắt đầu chuyển hướng canh tác cà phê. Bước ngoặt thực sự đến vào năm 1908 khi họ đưa vào Việt Nam giống cà phê Robusta (Canephora).
Với khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, phù hợp với khí hậu nóng ẩm và thổ nhưỡng bazan màu mỡ, cây Robusta đã nhanh chóng chứng tỏ sự vượt trội. Vùng đất Tây Nguyên, đặc biệt là Buôn Ma Thuột, dần trở thành “thủ phủ cà phê” của cả nước.
Các đồn điền cà phê quy mô lớn bắt đầu hình thành, thay thế cho phương thức canh tác nhỏ lẻ trước đó. Lịch sử cà phê Việt Nam bước sang một trang mới, gắn liền với vị đắng đậm đà, mạnh mẽ đặc trưng của hạt Robusta.
Giai đoạn này đã định hình Việt Nam trở thành một quốc gia sản xuất cà phê Robusta. Tinh thần mạnh mẽ, kiên cường của hạt Robusta cũng là nguồn cảm hứng để ILOTA tạo ra những sản phẩm cà phê nguyên bản, đậm chất Việt.
Trong suốt thời kỳ chiến tranh, ngành cà phê cũng chịu nhiều ảnh hưởng, sản lượng sụt giảm. Nhưng sức sống mãnh liệt của cây cà phê trên mảnh đất cao nguyên vẫn âm thầm được duy trì, chờ ngày hồi sinh.
Thời kỳ đổi mới và vị thế cường quốc xuất khẩu (1986 – 2010)
Sau năm 1975, các đồn điền cà phê được quốc hữu hóa. Tuy nhiên, cột mốc quan trọng nhất của lịch sử cà phê Việt Nam hiện đại là chính sách Đổi Mới năm 1986.
Nhà nước cho phép kinh tế tư nhân tham gia vào sản xuất và xuất khẩu cà phê, tạo ra một cú hích khổng lồ. Diện tích và sản lượng cà phê tăng vọt một cách chóng mặt, đặc biệt là trong những năm 1990.
Việt Nam nhanh chóng vươn lên trở thành quốc gia xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Brazil. Cây cà phê trở thành cây công nghiệp chủ lực, thay đổi đời sống của hàng triệu nông dân, đặc biệt là ở Tây Nguyên.
Tuy nhiên, việc chạy theo số lượng đã dẫn đến một hệ lụy là chất lượng chưa được chú trọng. Hình ảnh cà phê Việt Nam trên trường quốc tế lúc bấy giờ chủ yếu là nguyên liệu thô, giá rẻ. Đây là một trăn trở lớn mà những thương hiệu như ILOTA quyết tâm thay đổi.
Giai đoạn này đã khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ cà phê toàn cầu, nhưng cũng đặt ra một thách thức lớn về việc nâng cao giá trị cho hạt cà phê Việt. Hành trình của ILOTA bắt đầu từ chính thách thức này.
Làn sóng thứ ba và cuộc cách mạng về chất lượng (2010 – nay)
Thế giới bước vào “Làn sóng cà phê thứ ba” (Third Wave of Coffee), và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Người tiêu dùng bắt đầu quan tâm sâu sắc hơn đến nguồn gốc, phương pháp chế biến và hương vị nguyên bản của cà phê.
Các thuật ngữ như “cà phê đặc sản” (specialty coffee), “rang mộc”, “chế biến ướt/khô/mật ong” dần trở nên phổ biến. Đây là lúc các tổ chức uy tín như SCA (Specialty Coffee Association) và CQI (Coffee Quality Institute) đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập các tiêu chuẩn toàn cầu.
Lịch sử cà phê Việt Nam bắt đầu chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ từ “lượng” sang “chất”. Các vùng trồng Arabica chất lượng cao như Sơn La, Điện Biên, hay Lâm Đồng được khám phá và phát triển, mang đến những hương vị tinh tế, phức hợp.
Tại ILOTA, chúng tôi tự hào là một phần của làn sóng này. ILOTA áp dụng những tiêu chuẩn khắt khe nhất từ khâu chọn giống, canh tác bền vững, đến các phương pháp chế biến đa dạng và kỹ thuật rang xay hiện đại.
Mục tiêu không chỉ là tạo ra một ly cà phê ngon, mà còn là kể câu chuyện về vùng đất, về người nông dân, và về cả một hành trình dài của lịch sử cà phê Việt Nam. Mỗi sản phẩm của ILOTA là một minh chứng cho cuộc cách mạng chất lượng này.
Tương lai cà phê Việt Nam và sứ mệnh của ILOTA
Hành trình hơn 168 năm của lịch sử cà phê Việt Nam đã tạo nên một di sản vô giá. Tương lai của ngành cà phê Việt Nam giờ đây nằm ở việc phát triển bền vững, khẳng định thương hiệu và gia tăng giá trị.
Thách thức về biến đổi khí hậu, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và canh tác hữu cơ đang ngày càng trở nên cấp thiết. Đây là con đường tất yếu để cà phê Việt có thể cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường quốc tế.
Thương hiệu chính là chìa khóa để nâng tầm giá trị. Thay vì chỉ xuất khẩu nguyên liệu thô, việc xây dựng những thương hiệu mạnh như ILOTA sẽ giúp mang câu chuyện và chất lượng của cà phê Việt trực tiếp đến tay người tiêu dùng toàn cầu.
Sứ mệnh của ILOTA là trở thành người tiên phong trong hành trình này. ILOTA cam kết làm việc trực tiếp với nông dân, áp dụng công nghệ vào sản xuất và không ngừng đổi mới để tạo ra những sản phẩm cà phê đặc sản Việt Nam chất lượng đỉnh cao.
Chúng tôi tại ILOTA tin rằng, bằng cách tôn trọng quá khứ và kiến tạo tương lai, chúng ta có thể viết tiếp những chương huy hoàng cho lịch sử cà phê Việt Nam. Mỗi tách cà phê ILOTA bạn thưởng thức chính là sự ủng hộ cho khát vọng đó.
Kết luận
Nhìn lại toàn bộ chặng đường đã qua, lịch sử cà phê Việt Nam là một bản giao hưởng của nhiều cung bậc. Từ những hạt giống du nhập dè dặt, cuộc bùng nổ của Robusta, đến khát vọng chinh phục thế giới bằng chất lượng của cà phê đặc sản.
Đó là một hành trình không chỉ về một loại cây trồng, mà còn về sự kiên cường, sáng tạo và tinh thần không ngừng vươn lên của người Việt. Mỗi giai đoạn lịch sử đều để lại dấu ấn riêng, góp phần tạo nên hương vị cà phê Việt đa dạng và độc đáo ngày nay.
Tại ILOTA, chúng tôi không chỉ bán cà phê. Chúng tôi mang đến cho bạn một phần của di sản ấy. Mỗi hạt cà phê được ILOTA tuyển chọn và rang xay đều là kết tinh của một câu chuyện lịch sử hào hùng.
Thưởng thức một ly cà phê từ ILOTA là cách bạn trải nghiệm và tôn vinh hành trình vĩ đại của lịch sử cà phê Việt Nam. Hãy cùng ILOTA tiếp tục viết nên những trang sử mới, đưa hương vị Việt vươn xa và bay cao trên bản đồ cà phê thế giới.
Nhà rang “may đo” ILOTA Coffee & Tea
Địa chỉ: Biệt thự 3, ngõ 2A Chế Lan Viên, phường Đông Ngạc, Hà Nội.
Zalo: 0989 099 033 (Mr Thắng)
Website: ilota.vn
Facebook: ILOTA Coffee and Tea