Khám phá nghi lễ cúng trà linh thiêng của người H’Mông và huyền thoại “Thần Trà”. Tại sao uống trà Shan Tuyết ILOTA là uống năng lượng trăm năm tích tụ từ mây ngàn, giúp vững khí đầu năm? Cùng tìm hiểu nét đẹp tâm linh bên gốc trà cổ thụ.
Hãy tưởng tượng bạn đang ngồi bó gối bên một bếp lửa hồng bập bùng, những tia than nổ lép bép hoà cùng hơi sương lạnh cắt da đặc trưng của sương mù núi cao núi rừng phương Bắc. Trên tay bạn là một chén trà Shan Tuyết nóng hổi vừa được rót ra. Làn khói ấm mảnh như sợi tơ bay lượn trong gió, mang theo mùi hương ngọt dịu, cổ xưa, như đến từ một thế giới khác.
Đó không chỉ là hương của lá trà hay của những búp non phủ sương. Đó là mùi của đất trời đã ngủ hàng trăm mùa đông trong thân cây cổ thụ; là linh khí núi rừng được gạn lọc qua từng vòng tuổi gỗ. Thậm chí, nếu lắng lại đủ lâu, bạn sẽ nghe như có tiếng thì thầm từ xa xưa, vọng lại từ những tầng mây quẩn quanh đỉnh núi.
Hôm nay, hãy cùng ILOTA men theo những con đường mù sương, trở về nguồn cội để lắng nghe câu chuyện về huyền thoại Thần Trà – và hiểu vì sao người H’Mông, trước khi hái những búp trà đầu tiên, luôn cúi đầu khấn nguyện. Bởi với họ, đó không chỉ là một cây trà. Đó là một vị thần đang ngủ trong tán lá bạc trắng kia.
Dấu chân người mở đất và Món quà của Mây Trời
Hành trình khai bản lập làng nơi cổng trời
Câu chuyện bắt đầu từ vài thế kỷ trước, khi những người H’Mông đầu tiên đặt chân lên vùng đất phương Bắc Việt Nam. Họ khai bản, lập làng ngay giữa chốn núi rừng mây phủ quanh năm.
Cuộc sống nơi rẻo cao khắc nghiệt, nhưng thiên nhiên cũng ban tặng cho họ một vẻ đẹp vừa nên thơ, vừa hùng vĩ. Những bản làng ẩn hiện trong sương sớm, hòa cùng tiếng khèn vang vọng khắp gió đại ngàn, tạo nên một bức tranh thủy mặc sống động. Và chính tại nơi “cổng trời” ấy, họ đã tìm thấy một loài cây kỳ lạ, to lớn sừng sững, lá xanh ngắt bất chấp sương tuyết. Đó chính là tổ tiên của những cây trà cổ thụ ngày nay.
Tại sao gọi là “Shan Tuyết”?
Người ta gọi loài cây này là trà Shan Tuyết (hay chè Shan Tuyết) bởi một đặc điểm độc đáo không đâu có được: Trên mỗi búp trà non tơ đều phủ một lớp lông tơ mịn màng, trắng muốt tựa như tuyết.
Cây chè sống trên đỉnh núi cao, quanh năm mây mù bao phủ, nên mọi tinh túy từ mây trời, sương gió đều thấm đẫm vào trong từng búp trà, làm nên hương vị đặc biệt “tiền chát, hậu ngọt” sâu sắc. Đất đai, khí hậu và nguồn nước ở đây dường như sinh ra là để dành cho cây chè Shan Tuyết. Chúng xanh tốt lạ thường mà đồng bào H’Mông không bao giờ phải bón phân hay phun thuốc trừ sâu. Chính vì thế, trà cổ thụ Shan Tuyết được thị trường và những người sành trà, đặc biệt ưa chuộng. Nó không chỉ có chất lượng tuyệt hảo mà còn là loại chè sạch tuyệt đối.
Vạn vật hữu linh và tiếng gọi của “Mộc Thần”
Đa số mọi người sẽ nhìn cây trà chỉ là một cái cây công nghiệp hái lá bán tiền. Nhưng với đồng bào H’Mông trên các đỉnh Suối Giàng, Tà Xùa hay Tây Côn Lĩnh, cây trà là một vị thần.
Trong tâm thức của người H’Mông, vạn vật đều có linh hồn – “Vạn vật hữu linh”. Hòn đá có hồn của đá, dòng suối có thần nước, và rừng già thì có thần rừng. Giữa đại ngàn hoang vu ấy, những cây trà cổ thụ sừng sững, thân trắng mốc, to đến mấy người ôm không xuể, đã đứng đó từ khi ông sơ ông cố của họ chưa sinh ra. Chúng chứng kiến bao mùa rẫy, bao cuộc chiến, bao lần thay lá đổi hoa. Vì thế, người ta tin rằng trong thân xác xù xì kia là nơi trú ngụ của “Thần Trà” (Mộc Thần).
Nghi thức cúng trà ra đời từ niềm tin ấy. Đó không phải là mê tín, mà là sự biết ơn. Trước khi xin của rừng cái gì, ta phải xin phép. Muốn hái cái búp non – là máu thịt của cây – thì phải làm lễ cúng trà để Thần không quở trách, để cái bụng người uống được êm, cái tâm người uống được sáng.
Nghi thức “Cúng Trà” – Cuộc đối thoại giữa Người và Thần
Mùa xuân, khi sương muối vừa tan và những búp non đầu tiên nhú lên gọi là “trà xuân”, cũng là lúc lễ cúng trà diễn ra trang trọng nhất.
Tết sớm và Lễ cúng ông bà bên chén trà
Vào tháng Chạp âm lịch hàng năm, khi những cánh đào đầu tiên trên vùng rẻo cao Tây Bắc bắt đầu bung nở, cũng là lúc người H’Mông rộn ràng đón Tết truyền thống. Từ đầu tháng, họ đã gác lại nương rẫy để dọn dẹp nhà cửa, khoác lên mình những bộ trang phục thổ cẩm rực rỡ tự dệt thêu cầu kỳ.
Phong tục Tết của người H’Mông rất phong phú, từ lễ cúng tổ tiên, gia đình quây quần uống rượu ngô, ăn thắng cố, mèn mén, bánh dày dẻo mềm. Tiếng chày giã bánh dày – biểu tượng của mặt trời và mặt trăng, nguồn gốc sinh ra loài người – vang khắp bản trên làng dưới. Mỗi nhà thường làm từ 50 đến 100 chiếc bánh dày để cúng Tết.
Tuy nhiên, có một chi tiết cực kỳ thú vị mà ít người miền xuôi biết đến. Người H’Mông vốn sở hữu rừng chè bạt ngàn nhưng lại không thường xuyên uống trà như người Kinh hay người Thái. Thế nhưng, trên bàn thờ cúng ngày Tết, trà lại là lễ vật bắt buộc phải có, quan trọng hơn cả rượu.
Lễ vật dâng lên Thần Trà
Để tiến hành cúng trà, người H’Mông không chuẩn bị mâm cao cỗ đầy phô trương. Lễ vật đơn sơ nhưng thấm đượm tinh túy của núi rừng. Thầy cúng thường chuẩn bị một con gà trống (phải là gà trống trắng hoặc đỏ, mào cờ rực rỡ), một chai rượu ngô, một ít cơm nếp mới, hương, giấy bản và đặc biệt không thể thiếu là những búp trà Shan Tuyết khô vụ cũ.
Tại sao lại là gà trống? Vì tiếng gáy của nó đánh thức mặt trời, xua tan bóng tối. Dâng gà trong lễ cúng trà là mong cầu sự sáng suốt, khởi đầu mới hanh thông. Tại sao lại dâng rượu và trà cổ thụ? Đó là sự giao hòa giữa sự nồng say của đất và sự tỉnh táo của trời.
Lời khẩn cầu bên gốc cây Tổ
Dưới gốc “Cây Chè Tổ” (cây to nhất, già nhất trong vùng), thầy cúng sẽ đại diện cho dân bản thực hiện nghi lễ cúng trà. Trong không gian tĩnh mịch, tiếng thầy cúng vang lên trầm bổng, hòa vào tiếng gió ngàn:
“Hỡi Thần Trà, hỡi Thần Rừng, Thần Núi… Hôm nay ngày lành tháng tốt, dân bản chúng con dâng lễ vật mọn lên Thần. Cầu xin Thần Trà phù hộ cho cây cối tốt tươi, búp ra tua tủa, sâu bệnh tránh xa. Xin cho người hái trà đôi chân khỏe như con nai, đôi tay khéo như con sóc. Xin cho người uống trà này cái bụng không đau, cái đầu minh mẫn…”.
Sau khi khấn xong, tiết gà được bôi lên gốc cây như một sự hiến tế và kết nối huyết mạch. Người H’Mông tin rằng, qua lễ cúng trà này, Thần Trà đã chấp nhận lời thỉnh cầu. Từ giây phút đó, mỗi búp trà hái xuống đều mang theo phước lành (Blessing) của thần linh.
Trà Shan Tuyết – Năng lượng tích tụ trăm năm
Chúng ta thường nghe người ta nói uống trà để tỉnh. Nhưng uống trà Shan Tuyết cổ thụ, nhất là loại trà đã được qua nghi lễ cúng trà, thì còn là uống “Khí”.
Sự kiên cường của những “Cụ Trà”
Khác với cây chè ở vùng trung du thấp bé, trà cổ thụ Shan Tuyết sống ở độ cao trên 1.200m so với mực nước biển. Ở Đỉnh Tây Côn Lĩnh hay Tà Xùa, khí hậu khắc nghiệt vô cùng. Mùa đông lạnh cắt da cắt thịt, sương mù dày đặc, có khi tuyết phủ trắng xóa.
Chính trong sự khắc nghiệt ấy, cây trà phải gồng mình cắm rễ thật sâu vào lòng đất mẹ để hút dưỡng chất, vươn mình thật cao để đón chút nắng mặt trời hiếm hoi. Những búp trà ngậm sương, ngậm tuyết ấy tích tụ một nguồn năng lượng sinh học cực mạnh. Lớp lông tơ trắng muốt phủ trên búp trà chính là cơ chế tự bảo vệ của cây trước giá lạnh – đó là “Tuyết” của đại ngàn.
Khi thực hiện lễ cúng trà, người H’Mông cũng là đang tôn vinh sức sống mãnh liệt ấy. Họ muốn mượn cái “Khí” kiên cường của cây trà để củng cố sức mạnh cho chính mình.
Uống trà là uống năng lượng của Trời Đất
Chúng ta thường tự hỏi tại sao các cụ cao niên, các bậc thiền sư lại chuộng dòng trà Shan Tuyết? Bởi vì sau lễ cúng trà của tự nhiên, những phẩm trà này mang trong mình “Trà Khí” rất mạnh.
Khi nâng chén trà lên, hít một hơi thật sâu, ta không chỉ thấy hương cốm non, hương hoa lan rừng, mà còn cảm nhận được sự thanh khiết của mây núi. Uống ngụm đầu tiên, vị chát êm lan tỏa. Uống ngụm thứ hai, vị ngọt hậu (Hồi cam) dâng lên từ cổ họng. Lúc này, năng lượng của trà bắt đầu chạy dọc sống lưng, làm ấm cơ thể, giúp tinh thần phấn chấn.
Người xưa bảo: “Uống một chén trà, đi xa vạn dặm”. Cái “vững khí” đầu năm mà ta tìm kiếm chính là đây. Năng lượng từ cây trà cổ thụ trăm năm giúp ta xua tan trược khí (năng lượng xấu), giữ cho tâm an, trí sáng để đối mặt với những thử thách của năm mới. Đó chính là giá trị tâm linh mà lễ cúng trà muốn gửi gắm.
Thời khắc vàng để hái “Lộc Trời”
Mỗi năm cây chè cổ thụ ra 4 đợt búp. Nhưng những búp trà thượng hạng nhất, chứa đựng nhiều năng lượng nhất, phải là lứa búp mùa xuân (tháng 2 và 3 dương lịch).
Thời gian thu hái tuyệt vời nhất là vào sáng sớm những ngày trời mát, đặc biệt là khi sương mù còn giăng kín lối đi. Vì đó là khoảnh khắc búp chè đang “ngậm sương”, hút trọn tinh khí của đất trời, cho ra nguyên liệu ngon nhất.
Thưởng thức “Trà Khí” cùng ILOTA – Vững khí đầu năm
Khi bạn nâng chén trà Shan Tuyết lên, bạn không chỉ đang uống một thứ nước giải khát. Bạn đang uống cả một câu chuyện văn hóa, uống cả năng lượng của đại ngàn tích tụ hàng trăm năm.
Hương vị của ký ức
Theo nhiều khách thưởng trà sành sỏi, trà Shan Tuyết có mùi thơm rất lạ. Cánh trà không bện chặt mà bong tơi, từng búp tách rời nhau. Khi pha với nước sôi, nước trà sóng sánh vàng ươm như mật ong, hương vị thoang thoảng mùi ngai ngái của khói bếp và đậm đà hương thảo mai, cây cỏ.
Cái mùi khói bếp ấy không phải là lỗi chế biến, mà là dấu ấn của sự sống, của những bếp lửa hồng người H’Mông đã sưởi ấm cho búp trà qua bao mùa đông giá rét. Mới đầu uống vào thấy vị chát dịu, nhưng ngay sau đó là vị ngọt thơm (Hồi cam) lan tỏa, khiến ai đã uống một lần thì không thể nào quên.
Bài học từ lễ Cúng Trà cho người hiện đại
Câu chuyện về lễ cúng trà của người H’Mông nhắc nhở chúng ta về lòng biết ơn. Biết ơn thiên nhiên đã ban tặng những gốc trà cổ thụ. Biết ơn những người dân bản địa đã gìn giữ rừng già.
Đầu năm mới, thay vì những ly rượu chúc tụng ồn ào, tại sao chúng ta không chọn một ấm trà Shan Tuyết để khởi đầu?
Vững khí: Năng lượng mạnh mẽ từ cây trà cổ thụ giúp xua tan trược khí, làm ấm cơ thể và vững vàng tâm trí.
Tỉnh thức: Như lời người xưa, “Thần Trà” mang lại sự minh mẫn để hoạch định cho một năm mới hanh thông.
Kết nối: Chén trà là cớ để gia đình ngồi lại bên nhau, như người H’Mông quây quần bên bếp lửa ngày Tết.
Khi bạn mua một hộp trà về biếu Tết, hay tự tay pha một ấm trà đầu xuân, hãy nhớ về câu chuyện cúng trà này. Hãy nhớ rằng bạn đang thưởng thức một “di sản sống”.
Nghi thức “Cúng Trà” tại gia – Tại sao không?
Các bạn không cần phải lên tận núi cao mới cúng trà được. Đầu năm mới, trên bàn thờ gia tiên, bên cạnh mâm ngũ quả, hãy kính cẩn dâng lên một ấm trà Shan Tuyết vừa mới pha.
Đó cũng là một hình thức cúng trà của người Việt – dâng lên Tổ tiên thứ nước tinh khiết nhất, thơm nhất. Mùi hương của trà quyện với mùi trầm hương sẽ tạo nên một không gian tâm linh ấm cúng, kết nối các thế hệ, kết nối con người với tổ tiên nguồn cội.
Kết luận
Hành trình tìm về huyền thoại “Thần Trà” và nghi lễ cúng trà linh thiêng khép lại, nhưng dư vị của nó chắc chắn sẽ còn đọng mãi trong tâm trí mỗi chúng ta. Nhưng có một điều mà chúng tôi – ILOTA – luôn muốn gửi gắm đến bạn: đằng sau mỗi chén trà ngon là cả một linh hồn đang sống.
Mùa xuân này, khi bạn nâng chén Shan Tuyết trên tay, hãy uống thật chậm. Uống để cảm ơn Đất – Trời đã nuôi dưỡng những thân trà cổ thụ hàng trăm năm. Cảm ơn người H’Mông đã gìn giữ nghi lễ cúng trà thiêng liêng qua bao thế hệ. Và cảm ơn chính bản thân bạn – vì đã tự trao cho mình vài phút bình yên để nạp lại năng lượng an lành.
Nếu bạn đang tìm những phẩm trà đượm đủ hồn núi – tình người, ILOTA luôn sẵn lòng đồng hành. Bởi chúng tôi không chỉ mang đến những gói trà, mà còn muốn trao gửi cả câu chuyện văn hóa sâu thẳm ẩn trong mỗi búp Shan Tuyết.
Chúc bạn một năm mới: Chân cứng đá mềm như gốc trà cổ thụ – Tâm hồn thanh khiết tựa đóa Shan Tuyết trắng ngần!
Thưởng thức nguồn năng lượng thanh khiết từ những gốc “Trà Thần” trăm năm tuổi với [Bộ sưu tập Shan Tuyết Cổ Thụ ILOTA tại đây]
ILOTA – Xưởng sản xuất Cà phê & Trà
Địa chỉ: Biệt thự 3, ngõ 2A Chế Lan Viên, phường Đông Ngạc, Hà Nội.
Zalo: 0989 099 033 (Mr Thắng)
Website: ilota.vn
Facebook: ILOTA Coffee and Tea