Khi nhắc đến trà Shan Tuyết, người ta nghĩ ngay đến những búp trà phủ lớp lông tơ trắng như sương sớm trên đỉnh núi. Những cây trà cổ thụ hàng trăm năm tuổi mọc giữa mây mù và gió lạnh ấy đã tạo nên thứ trà mang hương vị núi rừng – đậm đà, thanh khiết và tinh tế.
Nhiều người yêu trà, nhưng ít ai tự hỏi rằng búp trà Shan Tuyết mình đang uống đến từ đâu trên dải đất hình chữ S này? Đằng sau cái tên ấy không chỉ là một loại trà, mà là cả một vùng văn hóa, một câu chuyện gắn liền với núi rừng và con người nơi cao nguyên.
Nếu muốn lần ngược về cội nguồn, tìm hiểu vì sao người ta gọi là Shan Tuyết và những vùng nào còn giữ được giống trà cổ thụ quý này, bạn có thể bắt đầu từ bài viết: [Cây trà Shan Tuyết: Nguồn gốc và “bản đồ” trà cổ thụ].
Trà Shan Tuyết Việt Nam: Tinh túy của Trời – đất – con người
Trà Shan Tuyết là một phần di sản của núi rừng Việt Nam. Không phải những đồi trà trồng đều tăm tắp, mà là những rừng trà cổ thụ mọc tự nhiên, sừng sững trên độ cao từ 1.200 đến hơn 2.000 mét.
Giữa nơi mây phủ quanh năm và khí hậu khắc nghiệt, cây trà phải vươn mình mạnh mẽ, cắm rễ sâu vào lòng đất để tìm dưỡng chất. Chính điều đó tạo nên một “cốt trà” dày dặn, giàu khoáng chất – thứ tinh túy mà chỉ vùng núi cao mới có.
Bên cạnh những cây trà trăm tuổi là người H’Mông, Dao, Thái…, những cộng đồng đã sống cùng trà qua bao thế hệ. Họ không trồng trà như một loại cây nông nghiệp, mà coi trà là bạn rừng, là một phần cuộc sống. Mỗi búp trà họ hái, mỗi mẻ trà họ sao đều mang theo hơi thở của núi, của mây, của bàn tay người làm trà.
Ngày nay, bản đồ trà Shan Tuyết Việt Nam trải dài khắp Hà Giang, Yên Bái, Sơn La và Lai Châu – bốn vùng đất gìn giữ linh hồn của trà cổ thụ Việt.
Tứ đại vùng trà Shan Tuyết Việt Nam – Nơi đất và người cùng tạo nên cực phẩm
Trên dải đất hình chữ S, ít có thức uống nào chứa đựng nhiều câu chuyện như trà Shan Tuyết. Mỗi vùng đất, mỗi triền núi, mỗi bàn tay hái trà đều in dấu trong hương vị của búp trà ấy. Cũng là cây trà Shan Tuyết, nhưng khi sinh ra ở những miền khác nhau, lại mang một “tính cách” riêng – như bốn mảnh ghép tạo nên linh hồn của trà Việt.
Hà Giang – “Đại ngàn” cổ thụ, vị trà của đá và sương
Hà Giang là thủ phủ của trà Shan Tuyết – nơi những cây trà cổ thụ mọc cheo leo trên vách đá vôi, giữa mây trời Tây Côn Lĩnh và Hoàng Su Phì. Có những cây trà mà người ta phải ngước nhìn mới thấy hết tán, rêu phong phủ kín thân, và rễ vươn sâu vào lớp đá ngàn năm.
Trà Hà Giang mang vị mạnh mẽ, đậm và trầm – như tính cách của vùng đất cực Bắc. Nước trà vàng sậm, thoảng hương khói bếp, gỗ già và đá núi. Vị chát đậm nhưng lại nhanh chóng tan thành hậu ngọt sâu, bền, để lại cảm giác ấm nồng nơi cuống họng – vị trà của “anh cả”, dày dạn và kiêu hãnh.
Yên Bái – Suối Giàng huyền thoại, vị trà của sương và mật
Nếu Hà Giang là sự hùng vĩ, thì Yên Bái – Suối Giàng lại là vẻ thanh tao. Những cây trà cổ thụ ở đây được người dân H’Mông coi như báu vật. Có cây trà tổ sống hơn 300 năm, thân xù xì, rêu phủ, mỗi mùa lại đơm những búp non trắng mịn như tuyết.
Trà Suối Giàng mang hương mật ong rừng xen lẫn hương hoa lan, dịu dàng và thanh khiết. Nước trà vàng xanh trong vắt, vị chát nhẹ, trôi đi để lại vị ngọt thanh lan tỏa khắp miệng. Người uống trà Suối Giàng không tìm sự mãnh liệt, mà tìm cảm giác nhẹ bẫng, tinh tế như sương sớm đầu ngày.
Sơn La – Tà Xùa biển mây, vị trà “ngậm sương”
Trên độ cao gần 2.000 mét, Tà Xùa quanh năm chìm trong mây trắng. Cây trà nơi đây sống giữa trời mây gió núi, được người dân gọi bằng cái tên đầy trìu mến “trà ngậm sương”.
Cánh trà Tà Xùa dày, phủ lớp tuyết bạc. Khi pha, nước trà ánh vàng hổ phách, hương thơm dìu dịu như mật chín. Vị chát rõ, nhưng là cái chát “lạnh” của sương, không gắt mà sâu, hòa vào hậu ngọt đậm và kéo dài. Trà Tà Xùa đặc biệt phù hợp làm Hồng Shan Tuyết – loại trà đỏ rực, thơm mùi trái cây chín và mật ong, quyến rũ như nắng chiều trên đỉnh núi.
Lai Châu – Vùng trà “ẩn mình” giữa mây núi
So với ba vùng trên, Lai Châu trầm lặng hơn, nhưng ẩn chứa những kho báu chưa được khai phá. Ở Tả Lèng, Sìn Hồ, những cây trà Shan Tuyết già trăm tuổi vẫn đứng vững giữa mây mù và gió lạnh, như những chứng nhân của thời gian.
Trà Lai Châu là sự giao hòa tinh tế – có cái đằm của Hà Giang, cái thơm của Suối Giàng, và chút thanh mát của Tà Xùa. Nước trà vàng sáng, hương hoa cỏ núi cao rõ rệt, vị cân bằng và dễ chịu. Đó là vị trà của sự trầm tĩnh, khiêm nhường mà sâu lắng, dành cho người uống chậm, nghĩ lâu, và cảm bằng cả tâm hồn.
Bốn vùng đất – bốn cá tính – nhưng cùng chung một cội nguồn: Shan Tuyết Việt Nam, thứ trà sinh ra từ mây, đất và con người miền cao. Mỗi tách trà không chỉ là hương vị, mà còn là một mảnh văn hóa, một câu chuyện dài của núi rừng Bắc Việt.
Terroir (thổ nhưỡng) – Khi hương vị bắt đầu từ lòng đất
“Bản đồ trà” không chỉ là những tọa độ địa lý, mà là câu chuyện của thổ nhưỡng (terroir) – nơi đất, khí hậu và độ cao và con người hòa quyện tạo nên bản sắc riêng cho từng búp trà. Cùng là trà Shan Tuyết, nhưng cây mọc trên núi đá Hà Giang lại mang vị mạnh mẽ, tinh khiết, còn cây mọc trên núi đất Suối Giàng thì mềm mại, ngọt và thanh hơn.
Để hiểu rõ câu chuyện của đất – của trời – và của con người sống hòa mình với núi rừng qua hàng trăm năm với cây trà Shan Tuyết hãy đọc thêm tại: [Terroir – Khi hương vị bắt đầu từ lòng đất].
Thế nhưng, thổ nhưỡng chỉ là một nửa hành trình. Nửa còn lại nằm trong bàn tay con người. Từ cùng một búp trà Tà Xùa, người nghệ nhân có thể quyết định nó trở thành Bạch Trà thanh khiết hay Hồng Trà ngọt ngào, chỉ bằng sự tinh tế trong cách sao, cách ủ.
Tại ILOTA, chúng tôi trân trọng cả hai yếu tố ấy: “chất” của đất và “tình” của người. Mỗi tách trà không chỉ là sản phẩm, mà là kết tinh của mây, đá, sương sớm và bàn tay mộc mạc đã nuôi dưỡng nó giữa núi rừng Việt
Kết luận
Bản đồ trà Shan Tuyết Việt Nam không phải là những đường biên vẽ trên giấy, mà là một tấm bản đồ sống – hiện hữu trong từng tách trà.
Chỉ cần nhắm mắt lại và nhấp một ngụm, bạn có thể “đi” từ vùng núi đá Hà Giang – nơi hương khói và gió đại ngàn đọng lại trong từng sợi trà, đến Suối Giàng – nơi sương mờ và tiếng suối như hòa tan vào hương mật ngọt. Thêm một ngụm nữa, và bạn đã chạm đến Tà Xùa, nơi mây quấn quanh sườn núi, để lại cái lạnh trong vị chát dịu nơi đầu lưỡi.
Mỗi vùng đất là một câu chuyện, một lát cắt của lịch sử trà Việt – và khi bạn nâng chén, bạn đang tiếp nối hành trình hàng trăm năm của những gốc trà cổ thụ giữa mây trời Tây Bắc.
Xưởng rang “may đo” ILOTA Coffee & Tea
Địa chỉ: Biệt thự 3, ngõ 2A Chế Lan Viên, phường Đông Ngạc, Hà Nội.
Zalo: 0989 099 033 (Mr Thắng)
Website: ilota.vn
Facebook: ILOTA Coffee and Tea