Đừng để tiếng ồn làm hỏng tâm huyết của Barista. Nghệ thuật chọn nhạc cho quán cà phê chuẩn Neurogastronomy sẽ biến list nhạc quán cà phê của bạn thành gia vị cảm xúc tuyệt vời.
Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao rượu vang uống trên máy bay lại nhạt thếch? Hay tại sao cùng một ly Latte, khi uống ở một khách sạn 5 sao có tiếng Piano du dương lại thấy “sang” và ngon hơn hẳn khi uống vội ở vỉa hè đầy tiếng còi xe?
Câu trả lời không nằm ở hạt cà phê, cũng chẳng phải do tay nghề Barista thay đổi. Bí mật nằm ở bộ não của chúng ta.
Tại ILOTA, chúng tôi không chỉ bán cà phê, chúng tôi nghiên cứu về trải nghiệm. Hôm nay, hãy cùng “lặn ngụp” vào thế giới của Neurogastronomy (Thần kinh học hương vị) để khám phá cách chọn nhạc cho quán cà phê – một “gia vị vô hình” có thể thay đổi hoàn toàn cục diện kinh doanh của bạn.
“Cú lừa” của bộ não: Tại sao vị giác không chỉ đến từ lưỡi?
Theo giáo sư Charles Spence – Giám đốc Phòng thí nghiệm Nghiên cứu Đa phương thức (Crossmodal Research Laboratory) tại Đại học Oxford, tác giả cuốn sách kinh điển “Gastrophysics: The New Science of Eating”, lưỡi của chúng ta thực chất chỉ đóng góp một phần nhỏ trong việc cảm nhận hương vị.
Khoa học chứng minh rằng: Hơn 50% cảm nhận về hương vị bị chi phối bởi các yếu tố ngoại cảnh như âm thanh, ánh sáng, màu sắc và xúc giác. Đây chính là khái niệm Multisensory Experience (Trải nghiệm đa giác quan).
Khi khách hàng bước vào quán của bạn, họ không chỉ “uống” cà phê. Họ “uống” cả không gian, “uống” cả tiếng nhạc và bầu không khí. Vì vậy, việc chọn nhạc cho quán cà phê không đơn thuần là bật một list nhạc quán cà phê cho đỡ buồn, mà là một chiến thuật tâm lý học (Psychological Tactic) để điều hướng cảm xúc và vị giác của khách hàng.
Nếu bạn bỏ qua yếu tố âm thanh, bạn đang lãng phí một nửa tiềm năng của ly cà phê mình pha ra.
Sonic Seasoning: Từ vị giác đến hậu vị – Quyền năng của “gia vị âm thanh
Trong giới nghiên cứu khoa học cảm quan (Sensory Science), có một thuật ngữ cực kỳ hay ho: Sonic Seasoning (Gia vị âm thanh).
Hãy tưởng tượng âm nhạc giống như muối, đường hay tiêu. Bạn có thể dùng âm thanh để “nêm nếm” cho ly cà phê của mình ngọt hơn hoặc đầm hơn mà không cần thêm một hạt đường nào.
Tần số âm thanh và vị giác (Frequency & Taste)
Các nghiên cứu từ trang Coffee Sensorium – chuyên trang uy tín về khoa học cảm quan cà phê – đã chỉ ra sự liên kết kỳ diệu giữa cao độ âm thanh và vị giác cơ bản:
Âm thanh tần số cao (High-pitched sounds): Tiếng piano thánh thót, tiếng sáo, tiếng leng keng của bộ gõ… có khả năng kích thích não bộ liên tưởng đến Vị Ngọt (Sweetness) và Vị Chua thanh (Acidity).
Âm thanh tần số thấp (Low-pitched sounds): Tiếng guitar bass trầm, tiếng cello, tiếng kèn đồng… lại kích hoạt cảm nhận về Vị Đắng (Bitterness) và tăng cảm giác về độ dày của thể chất (Body/Mouthfeel).
Ứng dụng thực chiến cho chủ quán: Nếu mẻ cà phê hôm nay của bạn lỡ rang hơi đậm (Dark roast) và có vị đắng gắt? Đừng lo. Hãy chọn nhạc cho quán cà phê thiên về những bản Piano Ballad nhẹ nhàng, cao vút. Não bộ khách hàng sẽ được “đánh lừa” để cảm thấy cà phê ngọt hậu hơn và bớt đắng đi. Đó chính là nghệ thuật!
Tiếng ồn nền (White Noise): Kẻ hủy diệt vị ngọt
Trước khi đi sâu vào việc lên list nhạc quán cà phê, chúng ta phải nói về “kẻ thù” số một: Tiếng ồn.
Hiệu ứng Lombard là hiện tượng khi môi trường ồn ào, con người có xu hướng nói to hơn, tạo ra một vòng lặp hỗn loạn. Theo các nghiên cứu của Hiệp hội Cà phê Đặc sản, khi mức độ tiếng ồn nền vượt quá 80-85 dB (tương đương tiếng máy xay sinh tố hoạt động liên tục hoặc tiếng ồn giao thông lớn):
Khả năng cảm nhận vị ngọt của khách hàng giảm đi đáng kể.
Cảm nhận về độ giòn (của bánh ngọt ăn kèm) cũng biến mất.
Tuy nhiên, cảm nhận về vị Umami (vị ngon ngọt thịt/đậm đà) lại tăng lên.
Đây là lý do tại sao đồ ăn trên máy bay (nơi có tiếng động cơ ồn ào ~85dB) thường phải nêm mặn hơn, và tại sao cà phê uống ở nơi quá ồn thường thấy nhạt nhẽo hoặc đắng ngắt.
Lời khuyên từ ILOTA: Khi chọn nhạc cho quán cà phê, hãy đảm bảo hệ thống âm thanh được thiết lập ở mức “Goldilocks Zone” (Vùng vàng) – khoảng 70 dB. Đủ để che đi tiếng nói chuyện xì xào của bàn bên cạnh (tạo sự riêng tư) nhưng không đủ lớn để giết chết vị giác.
Lý thuyết là 70dB, nhưng làm sao để một chủ quán không chuyên về âm thanh biết chính xác quán mình đang ở mức nào?
Đừng lo, bạn không cần phải thuê kỹ sư âm thanh chuyên nghiệp mỗi ngày. Dưới đây là các phương pháp từ đơn giản đến chuyên sâu để bạn kiểm soát “Vùng Vàng” này, đảm bảo trải nghiệm khách hàng luôn hoàn hảo.
Sử Dụng Công Cụ Đo Lường (Từ Miễn Phí Đến Chuyên Nghiệp)
Cách 1: Dùng Ứng dụng điện thoại (Nhanh – Tiện – Miễn Phí)
Đây là cách dễ nhất để kiểm tra hàng ngày. Tuy độ chính xác không tuyệt đối như máy chuyên dụng, nhưng đủ để bạn biết mình có đang vượt ngưỡng 80dB hay không.
iOS (iPhone): Nên dùng app NIOSH Sound Level Meter. Đây là ứng dụng được phát triển bởi Viện An toàn & Sức khỏe Nghề nghiệp Hoa Kỳ, độ chính xác rất cao trên thiết bị Apple.
Android: Thử app Sound Meter hoặc Decibel X. (Lưu ý: Do phần cứng micro của các hãng Android khác nhau nên độ lệch có thể cao hơn iPhone).
Cách 2: Máy đo Decibel cầm tay (Chính xác – Giá rẻ)
Nếu bạn muốn chuyên nghiệp hóa quy trình vận hành, hãy mua một chiếc Sound Level Meter (Máy đo độ ồn).
Giá: Chỉ khoảng 300.000đ – 600.000đ trên Shopee/Lazada.
Lợi ích: Đo chính xác, nhìn chuyên nghiệp, dùng để train nhân viên rất tốt.
Chỉ có máy đo là chưa đủ, bạn phải đo đúng cách. Âm thanh ở quầy bar sẽ khác với âm thanh ở góc quán.
Vị trí đo: Đừng đo ngay dưới loa. Hãy đo tại vị trí tai của khách hàng khi đang ngồi. Đặt máy/điện thoại ở độ cao khoảng 1m – 1.2m so với mặt đất (ngang tầm đầu người ngồi).
Thời điểm đo:
Lúc vắng khách: Để chỉnh mức âm lượng nền (Background music). Lúc này mức 60-65dB là đẹp, để trừ hao khi khách vào.
Lúc đông khách (Giờ cao điểm): Đây là lúc quan trọng nhất. Tiếng nói chuyện cộng hưởng sẽ đẩy dB lên cao. Nếu máy báo 80-85dB, bạn cần HẠ âm lượng nhạc xuống, chứ không phải tăng lên để át tiếng khách (sai lầm phổ biến).
Bài Test “Trò Chuyện” (Subjective Test)
Nếu không có máy móc, hãy dùng chính đôi tai của bạn.
Bước 1: Ngồi đối diện với một nhân viên tại bàn khách (khoảng cách 1m).
Bước 2: Trò chuyện với âm lượng bình thường (không cần nói to).
Đánh giá:
Nếu bạn nghe rõ từng từ mà không cần nhoài người về phía trước -> Đạt chuẩn (~70dB).
Nếu bạn phải hơi rướn người hoặc lặp lại câu nói -> Quá ồn (>75-80dB).
Nếu bạn nghe rõ cả tiếng thì thầm -> Quá yên tĩnh (<50dB) (Có thể gây cảm giác thiếu riêng tư).
Giải pháp Kỹ thuật: Phân vùng Âm Thanh (Zoning)
Một quán cà phê chuyên nghiệp thường chia loa thành các Zone (Vùng):
Vùng quầy Bar: Nơi có máy xay, máy pha ồn ào -> Cần loa to hơn một chút hoặc bố trí loa hướng ra ngoài.
Vùng làm việc: Cần yên tĩnh -> Loa trần (Ceiling speaker) âm lượng nhỏ, nhạc không lời.
Vùng trò chuyện: Cần nhạc nền vừa phải để tạo sự riêng tư.
Mẹo nhỏ cho chủ quán: Hãy đánh dấu một vạch bút lông (hoặc dán băng dính) lên núm vặn volume của Amply.
Vạch 1: Cho buổi sáng vắng khách.
Vạch 2: Cho giờ cao điểm (thường sẽ thấp hơn Vạch 1 để bù trừ tiếng ồn đám đông). Nhân viên chỉ cần vặn đúng vạch là xong, không cần cảm tính.
Tại ILOTA, chúng tôi tin rằng sự hoàn hảo đến từ những con số đo lường được. Kiểm soát Decibel cũng quan trọng như việc bạn cân gram cà phê mỗi sáng vậy!
Bản đồ định vị hương vị trong não bộ. Các nghiên cứu Cross-modal cho thấy não bộ có xu hướng gán các hình dáng tròn trịa, mềm mại (tương ứng với âm nhạc êm dịu) cho Vị Ngọt, trong khi các hình khối sắc nhọn (tương ứng với âm thanh tần số cao/gắt) đại diện cho Vị Chua hoặc Đắng.
Hiệu ứng “Digital Sugar”: Giảm đường bằng… Tai nghe?
Cũng trong nghiên cứu của Oliveira (2021), các tình nguyện viên đã đánh giá độ ngọt của cùng một ly cà phê đen tăng lên đáng kể khi nghe các bản nhạc được thiết kế riêng với âm hưởng “ngọt ngào” (Sweet soundscapes).
Điều này mở ra một chiến lược kinh doanh B2B tuyệt vời mà ILOTA gợi ý cho bạn: Thay vì cho thêm đường hóa học hay syrup làm mất đi hương vị nguyên bản của hạt Arabica Cầu Đất, hãy dùng “Gia vị âm thanh”. Bạn có thể quảng cáo quán mình là nơi phục vụ những ly cà phê “Ngọt tự nhiên” – không phải do đường, mà do sự cộng hưởng của không gian và âm nhạc. Đây là cách “hack” vị giác lành mạnh nhất!
Không chỉ là Ngọt và Đắng: Bí mật của Hậu vị (Aftertaste)
Một nghiên cứu đột phá năm 2021 trên tạp chí Frontiers in Psychology (Oliveira et al.) đã đi sâu hơn các lý thuyết cũ. Họ phát hiện ra rằng việc chọn nhạc cho quán cà phê còn định hình lại cả cấu trúc vật lý cảm nhận (Texture) của đồ uống:
Nhạc “Đắng” (Tần số thấp, âm trầm): Không chỉ làm cà phê đắng hơn, nó còn khiến thực khách cảm thấy Body (độ dày) của cà phê nặng hơn và hậu vị kéo dài hơn trong cổ họng.
Nhạc “Ngọt” (Tần số cao, thánh thót): Giúp hậu vị trở nên sạch (clean) và thanh thoát hơn, giảm cảm giác gắt ở cổ họng.
Ứng dụng: Nếu bạn phục vụ dòng Robusta đậm đặc nhưng sợ khách bị “say” hoặc gắt cổ, hãy bật những bản nhạc Piano có âm hưởng cao, trong trẻo để làm “mềm” hậu vị mà không làm mất đi độ đậm đà vốn có.
Chiến lược chọn nhạc cho quán cà phê: “Hack” hành vi khách hàng
Bây giờ, hãy cùng đi vào phần thực hành. Việc chọn nhạc cho quán cà phê không phải là gu của chủ quán, mà phải dựa trên mục tiêu kinh doanh. Bạn muốn khách ngồi lâu hay đi nhanh? Bạn muốn bán giá cao hay bán số lượng lớn?
Nhịp điệu (Tempo) và Tốc độ quay vòng bàn
Các nhà tâm lý học hành vi đã chứng minh nhịp điệu âm nhạc (BPM – Beats Per Minute) ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ ăn uống của khách hàng:
Nhạc tiết tấu nhanh (Fast tempo > 100 BPM): Kích thích khách hàng uống nhanh hơn, ăn nhanh hơn và rời đi sớm hơn.
Thích hợp cho: Các quán cà phê văn phòng vào giờ cao điểm buổi sáng hoặc trưa, nơi bạn cần tối ưu hóa doanh thu (Turnover rate).
Nhạc tiết tấu chậm (Slow tempo < 70 BPM): Khiến khách hàng thư giãn, nhâm nhi chậm rãi và có xu hướng gọi thêm món thứ 2 hoặc món tráng miệng.
Thích hợp cho: Các quán cà phê thư giãn (Chill), quán hẹn hò hoặc khung giờ buổi tối vắng khách.
Thể loại nhạc và Kỳ vọng về giá (Willingness to Pay)
Bạn có biết nhạc quán cà phê có thể làm ly nước của bạn “trông có vẻ” đắt tiền hơn không?
Nghiên cứu của Charles Spence cho thấy:
Nhạc Cổ điển (Classical), Jazz, Instrumental: Kích hoạt một tâm lý gọi là “Transferred Sensation” (Cảm giác chuyển đổi). Sự sang trọng, tinh tế của nhạc Jazz khiến não bộ mặc định sản phẩm trong không gian đó cũng có chất lượng cao (High quality). Khách hàng sẵn sàng trả giá cao hơn cho cùng một ly Cappuccino khi nghe nhạc Jazz so với nhạc Pop.
Nhạc Pop, Top 40, Nhạc thị trường: Tạo cảm giác thân thiện, bình dân nhưng đồng thời cũng khiến khách hàng cảm thấy giá trị sản phẩm thấp hơn.
Vì vậy, nếu ILOTA tư vấn cho một quán Specialty Coffee muốn định vị cao cấp, việc chọn nhạc cho quán cà phê là những bản Jazz Blue hoặc Lofi không lời là bắt buộc. Đừng bật nhạc TikTok remix nếu bạn muốn bán ly cà phê giá 80.000 VNĐ!
Hướng dẫn xây dựng list nhạc quán cà phê theo khung giờ
Để giúp các chủ quán (Home Barista hoặc chủ doanh nghiệp B2B) dễ dàng áp dụng, ILOTA gợi ý một lộ trình chọn nhạc cho quán cà phê theo thời gian trong ngày (Dayparting):
Buổi sáng (7:00 – 10:00): Năng lượng & Tỉnh táo
Mục tiêu: Đánh thức khách hàng, tạo năng lượng cho ngày mới.
Gợi ý: Acoustic Guitar, Indie Pop vui tươi, Bossa Nova.
Đặc điểm: Tiết tấu vừa phải, không quá gắt, ca từ tích cực.
Buổi trưa (11:00 – 13:00): Sôi động & Tốc độ
Mục tiêu: Phục vụ dân văn phòng, cần quay vòng bàn nhanh.
Gợi ý: Up-tempo Pop, Modern Jazz, Soul.
Đặc điểm: Nhịp điệu nhanh hơn một chút để kích thích sự năng động.
Buổi chiều (14:00 – 17:00): Tập trung & Sáng tạo
Mục tiêu: Phục vụ khách làm việc (Freelancer, Digital Nomad).
Gợi ý: Lofi Hip Hop, Piano không lời (Instrumental), Ambient.
Đặc điểm: Hạn chế nhạc có lời (vocal) vì lời bài hát gây xao nhãng sự tập trung. Đây là lúc list nhạc quán cà phê cần đóng vai trò là “White noise dễ chịu”.
Buổi tối (18:00 – 22:00): Lãng mạn & Thư giãn
Mục tiêu: Hẹn hò, trò chuyện thân mật.
Gợi ý: Classic Jazz (Frank Sinatra, Norah Jones), R&B nhẹ nhàng.
Đặc điểm: Tiết tấu chậm, âm lượng nhỏ hơn để khách dễ nói chuyện.
Không chỉ là nhạc: Sự kết hợp đa giác quan (Cross-modal Correspondence)
Khoa học Neurogastronomy không dừng lại ở âm thanh. Như chúng tôi đã đề cập ở đầu bài, màu sắc và hình dáng ly tách cũng là những “kẻ thao túng” đại tài.
Bạn có biết hình dáng ly tròn khiến cà phê có vị êm dịu hơn ly vuông? Hay màu hồng của chiếc cốc có thể khiến khách hàng cảm thấy cà phê ngọt hơn tới 12%?
Chúng tôi đã có một bài phân tích chuyên sâu về khía cạnh thị giác này. Nếu bạn muốn hoàn thiện trọn vẹn trải nghiệm khách hàng, đừng bỏ lỡ:
Đọc ngay: [Nghệ thuật chọn ly cà phê: Hình dáng và Màu sắc ảnh hưởng thế nào đến hương vị?] (Bài viết sẽ hướng dẫn bạn cách chọn ly tách sao cho phù hợp nhất với từng loại hạt).
Nếu bạn là chủ quán, hãy thử áp dụng tư duy này:
Đồng bộ hóa: Nếu quán bạn thiết kế theo phong cách Vintage, hãy chọn nhạc cho quán cà phê là nhạc Trịnh hoặc nhạc Pháp cổ điển. Đừng để nội thất và âm nhạc “đánh nhau”.
Sử dụng Playlist có sẵn: Đừng tự làm khó mình. Có rất nhiều list nhạc quán cà phê chất lượng trên Spotify hay Apple Music được thiết kế sẵn theo tâm trạng (Mood).
Tuy nhiên, dù âm nhạc có hay đến đâu, nền tảng cốt lõi vẫn phải là một ly cà phê chất lượng. Âm nhạc là “gia vị”, cà phê là “nguyên liệu”. Gia vị tốt không thể cứu một nguyên liệu tồi, nhưng gia vị chuẩn sẽ thăng hoa một nguyên liệu ngon.
Tài liệu tham khảo:
Spence, C. (2017). Gastrophysics: The New Science of Eating.
Coffee Sensorium – The effect of noise on coffee taste.
SCA (Specialty Coffee Association) Sensory Science Research.
- Oliveira, A. P., et al. (2021). Sonic Seasoning: The Effect of Soundscapes on the Perception of Coffee Taste. Frontiers in Psychology.
Kết luận
Việc chọn nhạc cho quán cà phê là một nghệ thuật dựa trên nền tảng khoa học thần kinh (Neuroscience). Bằng cách hiểu rõ về Sonic Seasoning và tác động của âm thanh lên vị giác, bạn hoàn toàn có thể “hack” não khách hàng, khiến họ cảm thấy cà phê ngon hơn, không gian sang trọng hơn và sẵn sàng chi trả nhiều hơn.
Đừng để quán cà phê của bạn chỉ là nơi bán nước. Hãy biến nó thành một sân khấu trình diễn của đa giác quan, nơi âm thanh, ánh sáng và hương vị hòa quyện thành một bản giao hưởng hoàn hảo.
Và nếu bạn cần “nhạc cụ” tốt nhất cho bản giao hưởng đó – những hạt cà phê rang mộc chuẩn vị – ILOTA luôn ở đây để đồng hành cùng bạn.
Bạn muốn nâng tầm trải nghiệm quán cà phê của mình?
Bước 1: Thiết lập lại list nhạc quán cà phê theo hướng dẫn trên.
Bước 2: Nâng cấp chất lượng đồ uống với nguồn nguyên liệu từ ILOTA.
Bước 3: Tiếp tục khám phá các bí mật F&B tại chuyên mục [Kiến thức Cà phê ILOTA].
-> [Liên hệ ngay với ILOTA để được tư vấn giải pháp toàn diện cho quán cà phê của bạn!]
ILOTA – Nhà rang Cà phê “May đo”
Địa chỉ: Biệt thự 3, ngõ 2A Chế Lan Viên, phường Đông Ngạc, Hà Nội.
Zalo: 0989 099 033 (Mr Thắng)
Website: ilota.vn
Facebook: ILOTA Coffee and Tea